Życica durnica jest to gatunek trawy (należy do rodziny Traw (Graminae)) i jest jak większość traw rośliną niepozorną o zielonym źdźble, z liśćmi lancetowatymi, bez ogonka. Kwiaty zebrane są w rzadki kłos, złożony z kłosków wielokwiatowych. Kłoski te są bokami ścieśnione, węższą stroną zwrócone ku osi kłosa, a na zewnątrz opatrzone jedną plewą, tak długą, jak kłosek (tylko wierzchołkowy kłosek ma dwie plewy). Cechy te i ułożenie rzadkie kłosków w kłosie stanowią różnice, po których łatwo odróżnić życicę od podobnego do niej perzu. Kwiatki życicy zbudowane są według ogólnego typu kwiatu traw. W Europie znane są cztery gatunki życicy, które łatwo od siebie można odróżnić.

Jeśli z korzeni wyrasta nie tylko kwitnąca łodyga, ale i wiązka liści, to mamy przed sobą dwa gatunki: życicę trwałą czyli rajgras angielski, bez ości u kłosków, lub rajgras tułoski, którego kłoski opatrzone są długimi ośćmi. Obydwie rośliny są trwałe i pastewne.

Jeśli zaś roślina składa się tylko z kwiatonośnego kłosa, to mamy życicę polną o kłoskach bez ości i plewach krótszych od kiosków, albo życicę durnicę, o źdźble silniejszym i plewie dłuższym od całego kłoska.

Obydwa gatunki są jednorocznymi chwastami spotykanymi pomiędzy lnem (życica polna) lub pomiędzy zbożem jarym (życica durnica). Życica durnica kwitnie od czerwca do lipca, lubi grunt dobry i występuje obficie w latach wilgotnych. Nasienie życicy durnicy jest podobno trujące, jednakże od pewnego czasu jadowitość tą podaje się w wątpliwość, choć dawniej budziła wielkie obawy. Wiele o niej pisano, jakoby miała wywoływać odurzenie i przytępienie wzroku i słuchu. Teraz są przypuszczenia, że objawy te występujące z czasem po spożyciu mąki, nie wynikają z domieszki ziarn życicy durnicy, rosnącej pomiędzy zbożem, lecz ze sporysza, który pasożytuje na życie i występuje bardzo licznie w latach wilgotnych.