poniedziałek, 09 grudnia, 2024

Baza roślin

Lulek pospolity

Roślina ta, silnie jadowita, należy również do rodziny psiankowatych. Rośnie na nieuprawnych miejscach, rumowiskach i przy drogach w przeważanej części Europy i północnej Ameryki. Kwitnie od maja do sierpnia, jest jednoroczna lub dwuletnia. Łodyga wzniesiona, około 40 cm. wysoka, górą rozgałęziona, pokryta jest wraz z liśćmi lepkimi włoskami, co ją czyni w dotknięciu kleistą. Liście żółtawo-zielone, jajowato wydłużone, dolne ogonkowe pierzasto wrębne, górne siedzące, obejmujące łodygę, zatokowo wycinane.

Kwiaty dzwonkowate, na krótkich szypułkach (umieszczone po kilka na końcu gałązek), otoczone przysadkami, po przekwitnięciu tworzą jednostronne grono, korona duża, o płatkach szerokich, tępych, nierównych, barwy brudno-żółtej, z siateczką fioletowych żyłek, wnętrze korony brudno-fioletowe. Pręciki przymocowane do korony, górą wolne, trochę na zewnątrz wygięte, słupek o znamieniu główkowatym. Kielich dzwonkowaty, przy nasadzie także jest pokryty włoskami lepkimi, trwały, obejmuje owoc, a ząbki jego po dojrzeniu owocu twardnieją i stają się kolące. Owoc – torebka wielonasienna, tak sucha, że liczne jej nasiona barwy szarej, grzechoczą przy wstrząsaniu, otwiera się górnym, odskakującym wieczkiem.

Cała roślina ma zapach odrażający, jest silnie trująca, zawiera alkaloid hioscyjaminę, wywołujący silne i trwałe rozszerzenie źrenic. Spożyte nasiona lub inne części lulka wywołują ból głowy, zawrót, paraliż, a nawet śmierć. Odtrutki stanowią: środki nawymiotne i silny ocet.

Liście świeże służą do przyrządzania ekstraktu, tzw. olejku lulkowego, mającego zastosowanie w lecznictwie jako środek zewnętrzny do wcierania, uśmierzający ból.

W Europie południowej rośnie inny gatunek: Lulek biały (Hyoscyamus albus), z białymi, nieżyłkowanymi kwiatami. Dla odróżnienia od tego znany u nas gatunek o ciemnych kwiatach nazywa się Lulek czarny.

Nazwa rodzajowa Hyoscyamus pochodzi od greckiego „Hys” – świnia i „kyamos” – groch, więc: groch świński, gdyż według jednych, świnie od spożycia lulka zostają sparaliżowane, według innych, ma być lulek dla świń nie szkodliwy.

Ojczyzna lulka nie jest dokładnie znana; prawdopodobnie pochodzi on z Azji wschodniej, z okolic między morzem Kaspijskiem a Afganistanem; w każdym razie zdaje się nie być w Europie i Ameryce północnej rośliną miejscową, lecz zaklimatyzowaną.