poniedziałek, 09 grudnia, 2024

Baza roślin

Bedłka muchomor

Pomiędzy grzybami, roślinami tak bardzo różniącymi się od roślin zielonych pod względem wyglądu, budowy jak też i sposobu życia, znajduje się mnóstwo nieprzyjaciół naszych i zwierząt; pomiędzy nimi do najpospolitszych jadowitych należy Bedłka muchomor. Grzyb ten jest powszechnie znany i w lasach przede wszystkim zwraca naszą uwagę wśród innych swym czerwonym, biało kropkowanym kapeluszem. Jest to mieszkaniec leśny, pospolity zwłaszcza w lasach iglastych i w brzezinie, w całej prawie Europie i w północnej Azji. Pojawia się w lecie i w jesieni. Muchomor nie ma zapachu i smaku. Zjedzony wywołuje wstręt, strach, skurcz krtani, duszenie, wymioty, boleści, konwulsje, nawet śmierć. Odtrutki: środki przeczyszczające i nawymiotne, mechaniczne lub wewnętrzne, jak: olej rycynowy, letnia woda, mleko, śluzowate napoje i zimne okłady na głowę.

Muchomor ma kapelusz czerwony, obsypany białymi brodawkami, które w starości znikają, u młodych zaś są bardzo liczne. Bardzo młode, ledwie nad ziemią ukazujące się muchomory wyglądają jak białawe guziczki, gdyż cały kapelusz i trzon pokryte są zamkniętą białawą błoną. Ta błona później pęka i pozostaje na trzonie jako kołnierz, na kapeluszu zaś szczątki jej tworzą właśnie te brodawki, które z czasem zanikają.

Muchomor
Muchomor

Trzon ma 8 – 16 cm. wysokości, dołem jest zgrubiały, pełny; potem staje się pusty, barwy białej. Kapelusz z początku okrągławy potem rozkłada się, a nawet czasem staje się wklęsły pośrodku, dosięga wtedy do 20 cm. w przecięciu. Pod wierzchnią skórką znajduje się miąższ żółtawo-biały. Spód kapelusza składa się z blaszek promienisto ułożonych, białych (stąd ten grzyb należy do grupy grzybów kapeluszowych blaszkowatych). Pomiędzy tymi blaszkami mieszczą się zarodniki w postaci drobnego miałkiego pyłku żółtego, które po rozłożeniu się kapelusza wypadają. Zarodniki te, dostawszy się do wilgotnej ziemi, kiełkują. Trzon i kapelusz są to organa owocowe, tj. służące do wytworzenia owoców (zarodników). Główna część grzyba, przy pomocy której odżywia się cała roślina, znajduje się w ziemi pod postacią nitek poplątanych z sobą, zwanych grzybnią. Właściwy rozwój takiego grzyba odbywa się w następujący sposób: z zarodnika kiełkuje niteczka, która rozgałęzia się i tworzy splątek; z tego splątka wznoszą się do góry nitki, które rosną, rozgałęziają się i tworzą gęsty splot ścisły, tzw. nibymiąższ, przyjmujący kształt trzona i kapelusza. Zakończenia tych nitek pod kapeluszem grubieją i tworzą zarodniki na nóżkach (podstawkach – stąd cały ten rząd grzybów nazywa się Podstawczakami Basidiomycetes). Tak przedstawia się budowa i rozwój muchomora.

Grzybów jest bardzo wiele, nie wszystkie jednak dadzą się sprowadzić do tego typu; podstawczaki stanowią tylko małą część, obejmującą grzyby wyższe, tzw. kapeluszowe. Oprócz tych jest bardzo wiele grzybów inaczej ukształtowanych i mających inne ciała owocowe; niektóre są bardzo prostej budowy, jak np. pleśnie, wszystkie jednak mają to wspólnego, że tworzą grzybnię i zarodniki.

Grzyby żyją tylko w miejscach, gdzie są gnijące organizmy, jak np. na gnijących liściach itp., gdyż żywią się materiami organicznymi, powstałymi z rozkładu organizmów; niektóre żyją na drzewach, na pniu, jak np. huba. Muchomor rośnie na ziemi i czerpie pożywienie ze znajdujących się tam roślin gnijących.

Wymienimy tutaj tylko najpospolitsze grzyby trujące i najbardziej podobne do jadalnych, mianowicie: Bedłka sromotnikowa, zw. muchomorem żółtawym (Agaricus phalloides v. Amanita bulbosa), zbliżona do pieczarki, lecz bardziej wysmukła, o trzonie pustym, dołem zgrubiałym, kapeluszu barwy żółtawej z białymi brodawkami, o spodzie białym (pieczarka ma czarny spód).

Opnieńka
Opnieńka

Opieńka czyli Maślanka (Hypholoma fasciculare), o trzonie cienkim, kołnierzyku poszarpanym. Kapelusz ma brunatno-czerwonawy o blaszkach czarno-zielonkawych, miąższ żółtawy. Rośnie gromadkami na pniach drzew.

Niektóre gatunki Gołąbka (Russula) o trzonie biało-różowawym, mięsistym, kapeluszu gładkim, różowawo-brunatnym z blaszkami białymi łamliwymi i miąższu białym, kruchym – są też silnie trujące. Główną cechą, odróżniającą trujące gatunki od innych jadalnych gołąbków jest ich smak – silnie piekący.

Rydz kosmaty (Lactarius torminosus) jest podobny do rydza jadalnego; trzon ma niski bez kołnierzyka, kapelusz barwy pomarańczowej, paskowanej o brzegu strzępiastym (rydz jadalny ma brzeg gładki), blaszki jasno-żółte. Trzon i kapelusz są mięsiste i wypełnione białym sokiem mlecznym, mocno piekącym (rydz jadalny ma sok pomarańczowy). Rośnie w lasach i zaroślach zwykle obok rydza jadalnego. Jest silnie trujący.

Grzyb szatański (Boletus satanas) jest podobny do grzyba prawdziwego (borowika), o spodzie kapelusza rurkowatym, trzon ma gruby, brunatny, kapelusz brunatny o spodzie czerwonawym, miąższ czerwonawy, przy nadcięciu granatowy. Jest gwałtowną trucizną.

Purchawka
Purchawka

Purchawka (Scleroderma vulgaris) to grzyb zupełnie odmiennego kształtu – kulisty, nie ma trzona i kapelusza. Wewnątrz tej kuli znajdują się zarodniki, z początku białawe, po dojrzeniu czarne; purchawka jest barwy brunatnej w ciemjsze plamy.

Uchronić się od otrucia grzybami można tylko przy dobrej znajomości trujących i jadalnych gatunków, różnice bowiem pomiędzy nimi są często mało znaczne; nie można też wykazać żadnych ogólnych cech, charakteryzujących trujące gatunki. W razie otrucia należy natychmiast użyć środków leczniczych.